“Zonder standaarden geen Federatief Datastelsel”

Voor hun uitvoeringstaken hebben overheden vaak data van andere organisaties nodig. Nu gaat dat via allerlei verschillende koppelingen, wat duur is en fouten in de hand werkt. “Het raakt vooral burgers wanneer correcties niet goed worden doorgevoerd. Dat kan ingrijpende gevolgen hebben voor een individu”, weet Gideon. Het doel van het FDS is om gegevensuitwisseling tussen overheden te verbeteren. Daarbij gaat het niet alleen om nieuwe registers, maar ook om slim gebruik van bestaande data. “We weten dat er veel waardevolle informatie is, die we nu niet of nauwelijks benutten”, zegt Gideon. Door gegevens bij de bron te laten en via een federatief stelsel beschikbaar te stellen, kan de overheid volgens hem efficiënter en betrouwbaarder werken.

De basis van FDS is standaardisatie. “Gegevensuitwisseling werkt alleen goed als je standaarden hebt. Dat geldt zeker voor gesloten gegevens die alleen onder voorwaarden toegankelijk zijn, zoals persoonsgegevens of data die om veiligheidsredenen wordt afgeschermd. Dan moet zo’n uitwisseling niet alleen veilig zijn, maar ook voldoen aan wetgeving. Bij eenvoudige uitwisselingen kun je op organisatieniveau besluiten wie er wel of geen toegang heeft. Maar bij persoonsgegevens bijvoorbeeld is het vaak ingewikkelder: soms mag je wel bij bepaalde gegevens, maar niet bij alle, of alleen met specifieke bevoegdheden. Er zijn nog geen afspraken over hoe we dat technisch invullen, dus doet iedereen dat nu op zijn eigen manier. En dan wordt het tijdrovend en maatwerk als je die gegevens wilt uitwisselen.” Toegangsverlening moet je volgens Gideon dus niet per organisatie oplossen, maar op een uniforme manier. “Standaardisatie is de sleutel. FTV is daar als een van de standaarden van het FDS een voorbeeld van.”

FTV maakt het mogelijk om op een gecontroleerde manier toegang te geven tot gegevens die nu in losse systemen zijn opgeslagen. Denk aan gegevens van basisregistraties als de BRP of het Handelsregister, maar ook aan sectorale gegevens zoals informatie over drinkwaterputten of veiligheidsvoorzieningen. Gideon: “Juist door die data van losse systemen te combineren kun je maatschappelijke vraagstukken beter aanpakken.”

Een belangrijk aandachtspunt bij de ontwikkeling van de FTV-standaard is de vertaling van wetgeving naar technische regels. “Wetten werken met doelbinding en grondslagen. Die moet je kunnen vertalen naar policies die uitlegbaar zijn voor burgers en werkbaar voor organisaties.” Volgens Gideon ontbreekt nu bij gegevensuitwisseling vaak de directe koppeling met de wettelijke grondslag. “Het ideaal is dat je bij elke uitwisseling kunt aangeven op basis van welke wet je de gegevens vraagt. Zoals het nu is, dus zonder FTV, blijft het meestal algemener: een organisatie voert taken uit en heeft daarvoor gegevens nodig. Daardoor is niet meer herleidbaar voor welke regeling de gegevens precies worden gebruikt. Daar kunnen we echt stappen in maken.”

Voor een succesvolle adoptie van de standaard, zijn volgens Gideon koplopers nodig; organisaties die FTV uitproberen. “Je moet laten zien dat het werkt en een behoefte invult, anders blijft het te abstract. Acceptatie en vertrouwen zijn net zo belangrijk als goed werkende techniek.”

Benieuwd naar andere verhalen uit de praktijk? Lees: Van berichten naar registers, een interview met Remo Van Rest van Zorginstituut Nederland over federatieve toegang in de zorg. Het gaat niet om applicaties, het gaat om data, een interview met Hans Schevers van het Kadaster over Linked Data en toegangsverlening.